آیا همهٔ غلط‌های چاپی به یک اندازه مهم هستند؟

استاد علی صلح‌جو در کتاب نکته‌های ویرایش می‌گوید: آسیب غلط‌های چاپی به متن یکسان نیست. بعضی از آن‌ها بسیار مهم‌ترند. غلط‌هایی که احتمال درست‌خواندن آن‌ها زیاد باشد، اهمیت کمتری دارند. در واقع غلطی که همه آن را درست بخوانند غلط نیست. مثلاً در جملۀ «کتاب‌ها را از روی قفسه برداشت و روی میر گذاشت» غلط مهمی وجود ندارد و احتمال دارد برخی متوجه کلمۀ غلط «میر» نشوند. وانگهی در صورت متوجه‌شدن می‌توانند صورت درست آن را حدس بزنند. برعکس، برخی غلط‌های چاپی بسیار مهم‌اند. این‌ها اغلاطی هستند که خواننده متوجه صورت درست آن‌ها نمی‌شود؛ در نتیجه، به اطلاعات نادرستی می‌رسد. مثلاً در یک متن پیچیده، اگر کلمۀ «ابهام‌زدا» به‌صورت «ابهام‌زا» چاپ شده باشد، بعید است که خواننده بتواند صورت درست را حدس بزند. یا اگر عدد ۸۴۲ به‌غلط ۵۳۶ چاپ شده باشد، کسی نمی‌تواند متوجه آن بشود. برخی غلط‌ها نیز وضعیت جالبی پیدا می‌کنند. یک بار در کتابی مترجم در برابر «sub-system» و «sub-class» معادل‌های «زیرمجموعه» و «زیرطبقه» به کار برده بود. حروف‌چین به‌اشتباه آن را «ریزمجموعه» و «ریزطبقه» زده و نمونه‌خوان نیز آن را طبیعی و درست تلقی کرده بود و از آن گذشته بود. پس از چاپ کتاب، مترجم برآشفته شد و اعتراض کرد؛ اما ظاهراً خوانندگان آن را غلط ندانسته و از آن مهم‌تر، عده‌ای از مترجمان آن را در ترجمه‌های خود به کار گرفتند. حتی بعدها خود مترجم هم به این نتیجه رسیده بود که «ریزطبقه» بهتر از «زیرطبقه» است. کلمۀ «ریز» و «زیر» تفاوت معنایی زیادی با هم دارند و تقریباً در هیچ بافتی هم‌معنا درنمی‌آیند. این تصادف بسیار نادری است که هم غلط چاپی رخ داده و هم به‌تصادف، معنا تغییر نکرده است. به هر حال، نکتۀ موردنظر این است که غلط‌های چاپی از لحاظ آسیبی که به نوشته وارد می‌کنند یکسان نیستند.